مائــده الهی
بسم الله الرحمن الرحیم این قصیده به مناسبت آخرین مصرع آن (و فی عنقى علق الجلجل) به قصیده «جلجلیه» نامیده شده که عمرو بن عاص در جواب نامه معاویة بن ابى سفیان سروده است نامه معاویه مربوط به مطالبه خراج مصر از عمرو بن عاص بود و مورد مؤاخذه قرار گرفته که چرا خراج را ارسال ننموده است. اسحاقى در ص 41 لطائف اخبار الدول گوید معاویه نامهاى به این مضمون به عمرو پسر عاص نوشت: نامههائى مکرر مبنى بر مطالبه خراج مصر بتو نوشتم و تو در جواب آن کوتاهى کرده و امتناع ورزیدى. اکنون براى آخرین بار مىنویسم که بدون هیچ تأخیرى فورا خراج مصر را ارسال نما، و السلام. عمرو پسر عاص در جوابش قصیده جلجلیه را فرستاد. ترجمه اشعار عمرو بن عاص
بحمد خداوند نظم آفرین شد آغاز این نظم نغز متین بهر بحر اندیشهام رو نهاد به بحر تقارب برآمد مراد کنون از معاویه گویم سخن هم از عمرو، بن عاص پر مکر و فن فعول فعول فعول فعول ملوم اکول، ظلوم جهول
معاویه بنوشت او را که زود خراجى که از مصر کردى تو سود بباید که بفرستى آنرا بشام تعلل ز امرم مکن، و السلام یکى چامه در پاسخش عمرو داد چو خواندش برآورد آه از نهاد مر این چامه را «جلجلیه» است نام نمایم بشرحش کنون اهتمام بود این چکامه یکى شاهکار ز یک روسپى زاده در روزگار نگر تا چسان داده داد سخن بوصف شه اولیا بوالحسن معاویه بر من مشو ناسپاس مزن خود بنادانى و التباس بیاد آر کاندر هواداریت چها کردم اندر پى یاریت
بشام و باهلش ز مکر و فریب چه غوغا بپا کردم اى نانجیب که تا خلق سویت شتابان شدند چو گاوان بگسسته از قید و بند دگرگون نمودم من آئینشان بنام تو آمیختم دینشان چو با پیشواى ره راستى بعصیان و طغیان تو برخاستى بدانسان دگرگون نمودم امور که افکندم آن خلق را در غرور بخونى که از احمقى «2» شد هدر بپا کردم آن جنگ و آن شور و شر که با سرور اوصیاء از جفا چنان جنگ خونین نمودم بپا زدم مصحفى چند بر نیزهها و زین حیله بر پا نمودم چها در آندم که شد شیر حق حملهور چسان حیله کردم بدفع خطر!
نمـــــــــــــــــــــــــــــــــــودم؟؟؟؟ «1» بنامردى آموختم جمله را ستم پیشهگان را برانگیختم بحیدر خدنگ جفا ریختم که تا جمله از حیله و مکر من نهفتند رخ را ز نور زمن فراموش کردى که با اشعرى «2» چسان حیله کردم گه داورى بنرمى چسان دادمش من فریب که با خلع حیدر شدى بىرقیب پس از ناامیدى برآمد مراد زمام خلافت بدستت فتاد بپوشاندمت جامه سرورى چو در دست اهریمن انگشترى ببردم تو را بر فراز سریر بیفتاد از کار، شمشیر و تیر
اگر چه ترا آن مقام بلند نبد در خور اى پست نا ارجمند تو را من نمایاندم اندر جهان ز من نامور گشتى و قهرمان گران است بر من که نشناختى مرا، اى جگر خوار زاده دنى اگر من نبودم هوادار تو وزیر و مشیر و نگهدار تو نبودت بر این جایگه هیچ راه نبودى تو فرمانروا هیچگاه اگر من نبودم، تو همچون زنان پس پرده در خانه بودى نهان نمودیم از جهل یارى تو را ایا زاده هند شوم دغا ببردیمت اندر فراز از نشیب ز پستى بماندیم خود بىنصیب بناحق تو را بر شه سرفراز مقدم نمودیم از حرص و آز
شهى کز پیمبر بامر إله شد او بر همه سرور و دادخواه چه بسیار دربارهاش مصطفى سفارش بامت نمود از وفا وصایاى پیغمبر پاکدین بشأن على آن ولىّ امین شنیدیم بسیار در هر مقام که تصریح فرمود او را بنام بروز غدیر آن شه انبیا به منبر برآمد چو بدر سما به امر خداوندگار عزیز ببانگ رسا آن شه با تمیز در آندم که کف بر کفش داشت جفت بر جملگى این در نغز سفت
که آیا نیم من سزاوارتر ز جان شما بر شما سر بسر؟ بگفتند آرى تو اولى ز ما بما هستى اى سرور و رهنما
در آندم نمود آن شه ملک دین على را امیر همه مؤمنین بفرمود من کنت مولاه را که جمله شناسند آن شاه را پس آنگه برآورد دست دعا بدرگاه بیچون و گفت: اى خدا! هر آنکس که او را بود دوستدار ورا دوست باش و ورا دستیار هر آنکس بکینش ببندد میان ورا باش دشمن بهر دو جهان
سپس گفت: با عترت پاک من مبادا که باشید پیمان شکن! هر آنکس که از عترتم شد جدا دگر با منش نیست راه بقا چو استاد تو دید این ماجرا دگر نگسلد رشته مرتضى بتحسین برآمد ز اعجاب و گفت على را که: به به تو را نیست جفت مراد همه! خلق را رهبرى تو مولائى و بر همه سرورى
خلاصه در آن مجمع با شکوه پیمبر بفرمود با آن گروه: که پاس على را بدارید هان على شد امیر همه مؤمنان معاویه! با این اساس متین که بر پا نمود آن نبى امین بباید نمائیم خود اعتراف که جمله گرفتیم راه گزاف
نمودیم خود را در این جور و کین گرفتار در اسفل سافلین بدرگاه حق جملگى شرمسار اسیر عذاب و گرفتار نار نه جبران شرمندگیها شود نه وز خون عثمان نجاتى بود على آن عزیز خداى ودود بود خصم ما جمله یوم الورود
ز حق دور و در جور خود سوختیم ز هى زشت نامى که اندوختیم حساب من و تو بدست على است بلى روز محشر محاسب على است چه عذرى است ما را بروز جزا در آندم که افتد ز رخ پردهها پس اى واى بر تو در آن روز سخت سپس بر من مجرم تیره بخت
ایا زاده هند بد باختى! سرانجام خود را تبه ساختى تو عهدى که با من نمودى چه شد؟ وفائى نکردى تو بر عهد خود بکامى که بگرفتى از این جهان که ناچیز و ناپایدار است آن مزایاى بسیار دادى ز دست زیان کردى و گشتى از هیچ مست من از خلق غافل نگشتم دمى نمودم بسى مکر و نامردمى
که تا شد میسّر ترا ملک و جاه رسیدى باین مسند و تکیهگاه و گرنه تو اندر صف کارزار بدى در کمین تا نمائى شکار
فراموش کردى که لیل هریر بصفین در آن وحشت بىنظیر بخوابیدى و چون شتر مرغ زار تغوط نمودى بخود بىقرار در آندم که آن یکه تاز دلیر براند از میان آنسپاه شریر چو شیرى دمان خشمگین حملهور تو از ترس با خاطرى پر شرر ز من چاره مىخواستى و مفرّ ز چنگال حیدر شه حیّه در ببستى در آندم تو عهد و قرار تفو بر تو و عهدت اى نابکار
که چون شاهد ملکت آمد ببر مسخر شدت مملکت سر بسر مرا نیمى از آنچه عاید شود ببخشائى از جنس و نوع و عدد بر این سیره من حیلهها ساختم بتدبیر این امر پرداختم نمودم عیان عورتم بى درنگ بدادم تن اندر چنین عار و ننگ شه اولیا از حیا رخ بتافت دل بى قرار تو آرام یافت پس از آن همه ترس و لرز شدید تو را طالع عز و مکنت دمید چو بر اوج عزت شدى مستقر تو را عهد و پیمان برفت از نظر
به اغیار دادى عطاى زیاد ولى یار خود را ببردى زیاد بدادى به عبد الملک مصر را نمودى در این کار بر من جفا بهر حال اکنون که مصر از منست به وصلش دلم راحت و ایمن است نما از خراجش تو صرف نظر ز تکرار این گفتگو در گذر تو را گر به مصر است چشم امید ز بام تو مرغ تمنّا پرید و گرنه کنم آنچه نا کردنى است بگویم هر آنچه که ناگفتنى است
بر انگیزم از مصر خیل و سپاه کنم روزگار ترا بس تباه دل خلق بر تو دگرگون کنم حجاب غرور از میان بر کنم کنم خلق را آگه از حال تو بر آرم ز بن نخل آمال تو عیان سازم این نکته نغز را برون آرم از پوست این مغز را که از منصب امرة المؤمنین تو دورى تو را نیست حقى چنین
خلافت کجا و تو اندر کجا! چه نسبت بود بین ارض و سماء معاویه آن عنصر جاهلى نباشد قرین با علىّ ولىّ
خلاصه، معاویه این را بدان نباشى تو از مکر من در امان مپندار کاکنون شدى کامیاب دگر نیست با عمرو عاصت حساب منم اشتر پیش آهنگ تو بگردن مرا هست آن زنگ تو
چو جنبد سرم زنگ آرد صدا ازین زنگ سنگت شود بر ملا پس از آنکه این ابیات به سمع معاویه رسید، دیگر متعرض او نشد!! «3» ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1. اشاره به آشکار نمودن عورت خودش برای فرار از مرگ، در رویاروئی با امیرالمومنین علیه السلام است. 2. اشاره به داستان حکمین است، و حیلهاى که عمرو بن عاص با ابو موسى اشعرى انجام داد. 3. ترجمه الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج3، ص203. 
| Design By : Pichak |
